Van darmflora tot afweermechanismen: steeds meer onderzoek laat zien dat ons immuunsysteem nauw samenwerkt met de bacteriën in onze darmen. Maar waar probiotica en prebiotica al langere tijd in de belangstelling staan, schuift er een nieuwe hoofdrolspeler naar voren: postbiotica.
Wat zegt de wetenschap over postbiotica en hun relatie tot onze immuniteit? Wat zijn postbiotica eigenlijk precies? En wat gebeurt er in je lichaam als ze actief worden? In deze blog nemen we je mee langs de meest opvallende bevindingen uit recent onderzoek.
Eerst even: wat zijn postbiotica?
Postbiotica zijn de bioactieve stoffen die worden geproduceerd wanneer bacteriën in je darmen vezels of andere voedingsstoffen afbreken. Ze omvatten onder andere:
- Korte-keten vetzuren (zoals boterzuur, azijnzuur, propionzuur)
- Bacteriële celcomponenten (zoals lipopolysacchariden, peptidoglycanen)
- Enzymen, peptiden, vitamines en andere signaalmoleculen
Waar probiotica levende bacteriën zijn, zijn postbiotica de functionele verbindingen die deze bacteriën produceren. En juist deze verbindingen lijken een directe rol te spelen in de communicatie tussen darmen en immuunsysteem.
1. Boterzuur en regulatie van immuunreacties
Een van de best onderzochte postbiotica is boterzuur (butyraat): een korteketenvetzuur dat ontstaat bij de fermentatie van voedingsvezels. Uit meerdere studies blijkt dat boterzuur invloed heeft op de regulatie van het immuunsysteem:
"Butyraat blijkt de differentiatie en activiteit van regulerende T-cellen (Tregs) te moduleren, die een cruciale rol spelen bij het handhaven van immuuntolerantie."
— Furusawa et al., Nature, 2013
T-regulatoire cellen zijn essentieel voor het in toom houden van overactieve immuunreacties. Dus even in simpele taal: als je darmbacteriën genoeg vezels krijgen, kunnen ze boterzuur produceren, en dat wordt in verband gebracht met een beter afgestemde immuunreactie. Niet overactief, maar ook niet te slap.
2. Postbiotica als ‘signaalmoleculen’ voor immuuncellen
Postbiotica communiceren met het immuunsysteem via specifieke receptoren. Volgens een overzichtsstudie in Frontiers in Immunology:
"Postbiotica interacteren met patroonherkenningsreceptoren (PRRs), zoals toll-like receptoren (TLRs), die belangrijk zijn in signaalroutes van het immuunsysteem."
— Aguilar-Toalá et al., 2021
De receptoren werken als boodschappers tussen je darmbacteriën en je afweersysteem. Dat maakt ze interessant in onderzoek naar hoe je darm en immuunsysteem op elkaar afgestemd blijven.
3. Rol van postbiotica bij het trainen van het immuunsysteem
In de eerste levensjaren wordt het immuunsysteem getraind, deels door contact met bacteriën en hun bijproducten. In een studie gepubliceerd in Cell Host & Microbe wordt gesuggereerd dat postbiotica hier mogelijk een rol in spelen:
"Microbiële metabolieten, zoals korte-keten vetzuren (SCFA's), spelen een rol in het opvoeden van het immuunsysteem van de gastheer door tolerantie te bevorderen en overgevoeligheid te verminderen."
— Belkaid & Hand, 2014
Dit geeft aanleiding tot onderzoek naar hoe postbiotica een rol kunnen spelen bij immuunrijping, vooral bij jonge kinderen en in de preventie van allergieën.
4. Boterzuur en de darmbarrière
Het immuunsysteem begint bij een goed functionerende darmwand. Studies tonen aan dat boterzuur de expressie van ‘tight junctions’ (verbindingen tussen darmcellen) beïnvloedt:
"Boterzuur verbetert de functie van de darmbarrière door de expressie van tight junction-eiwitten te verhogen."
— Peng et al., The Journal of Nutrition (2009)
Een goed functionerende darmwand betekent dat ongewenste stoffen minder makkelijk ‘doorlekken’. En dat is gunstig voor je algehele weerstand en balans.
Tot slot: wat kunnen we hieruit concluderen?
De wetenschap is nog volop bezig met het ontrafelen van hoe postbiotica precies werken. Maar één ding wordt steeds duidelijker: deze kleine stoffen zijn krachtige schakels tussen voeding, darmen en afweer.
Ze geven inzicht in waarom vezelrijke voeding, gefermenteerde producten en darmdiversiteit zo belangrijk zijn. En waarom je darmen zelden ‘alleen’ staan als het om gezondheid gaat.
Bronnen:
Aguilar-Toalá et al., Postbiotics: An evolving term within the functional foods field, Frontiers in Immunology (2021)
DOI: 10.3389/fimmu.2021.622943
Belkaid & Hand, Role of the microbiota in immunity and inflammation, Cell Host & Microbe (2014)
DOI: 10.1016/j.chom.2014.05.008
Furusawa et al., Commensal microbe-derived butyrate induces the differentiation of colonic regulatory T cells, Nature (2013)
DOI: 10.1038/nature12721
Peng et al., Butyrate enhances intestinal barrier function, The Journal of Nutrition (2009)
DOI: 10.3945/jn.108.100586
